Bộ chắn bao gồm 100 cây được rút ra từ 120 cây của bộ Tổ Tôm (bỏ đi 20 cây là nhất văn,nhất vạn, nhất sách, thang thang). Trong đó có 4 cây “chi chi” còn lại 96 cây, số cây còn lại này đều có một nguyên tắc để gọi và nhận mặt quân là tên quân bài được hợp thành từ phần số (từ 2 đến 9 , tiếng Trung Quốc là nhị, tam, tứ, ngũ,lục, thất , bát, cửu) và phần chữ (bao gồm văn ,vạn, sách). Như vậy tổ hợp của những quân bài này sẽ có 8*3=24 quân. Mỗi quân bài này có 4 con giống nhau, như vậy tổng số quân bài là 24*4=96 quân thường và 4 quân chi chi.
- Những người mới chơi thường hay nhìn nhầm thất với cửu vì hai ký hiệu này thoáng nhìn có vẻ giống nhau
- Để dễ nhớ phần chữ: văn, vạn, sách, hãy đọc “khẩu quyết” của các cụ: “Vạn vuông, Văn chéo,Sách loằng ngoằng”. Nhìn vào phía trên bên trái, Văn có nghĩa là kí tự giống gạch chéo, Vạn tức là hình chữ điền, hình vuông, Sách là kí tự loằng ngoằng phức tạp nhưng rất dễ nhận ra.
- Bộ bài chắn chỉ có 20 cây đỏ, tức là 5 quân Chi chi, Cửu vạn, Cửu Sách, Bát Vạn, Bát Sách. Còn lại là 80 cây đen.
II) Chờ ù và ù nghĩa là gì
Để hiểu điều thú vị này thì trước tiên bạn phải hiểu thế nào là chắn, thế nào là cạ đã .
- Chắn : là một đôi có 2 quân bài giống nhau hoàn toàn về cả chũ và số . ví dụ chắn tam vạn gồm hai quân tam vạn …
- Cạ : là một đôi chỉ giống nhau về phần số còn phần chữ thì khác nhau ví dụ cạ : tam văn với tam sách , tam vạn với tam văn..
- Ba đầu : gồm ba cây chỉ giống nhau về phần số còn phần chữ thì khác nhau ví dụ ba đầu : tam vạn +tam sách+ tam văn…
Khi lên bài thì bạn nên xếp riêng chắn , cạ, ba đầu , những cây què để dễ hình dung thế bài của mình. Có hai kiểu ù là ù rộng và ù bạch thủ :
- Ù rộng : Khi chơi bài, mỗi người có 19 cây, khi ăn một cây bạn phải đánh trả đi một cây nên số cây không đổi và vẫn là 19 cây. Bài đang chờ ù rộng có nghĩa là trên tay bạn và cả ở dưới chiếu nữa đã có ít nhất 6 chắn, 3 cạ và một con què chính là con chờ ù . Khi rút nọc, con ở nọc hợp với con bạn đang chờ thành một chắn hoặc một cạ nữa thì có nghĩa là bạn ù. Ù đã có 6 chắn sẵn thì gọi là ù rộng.
- Ù bạch thủ : Bài đang chờ ù bạch thủ có nghĩa là bạn đã có ở trên tay và cả ở dưới chiếu nữa đúng 5 chắn, 4 cạ và một con què chính là con chờ ù (không tính 3 đầu). Khi rút nọc, con ở nọc hợp với con bạn đang chờ thành một chắn. Như vậy khi ù bạch thủ kể cả con ù ở nọc bạn có đúng 6 chắn và 4 cạ.
III)Các cước sắc
1.Xuông( 2 điểm) :Ù rộng và không có cước nào.
2.Thông(3 điểm ,1 dịch) :Ván trước vừa ù, thì ván ù tiếp theo sẽ có cước thông.( Xướng sai, đền làng thì ko được phép hô thông, ván trước hòa cũng không được phép hô thông). Nếu treo tranh, hoặc chíu được mà ăn thường, nhưng vẫn Ù và xướng đúng, thì ván sau nếu Ù vẫn được hô thông.
3. Chì (3 điểm, 1 dịch) :Nếu ù quân ở cửa chì (do mình bốc, hoặc do người khác chíu rồi trả cửa, rồi mình chíu ù)
4.Thiên ù (3 điểm, 1 dịch) :Người có cái là người có 20 cây trên bài, nếu có đủ luôn chắn, cạ và ít nhất đáp ứng yêu cầu cơ bản thì ù luôn, gọi là Thiên ù.
5.Địa ù (3 điểm, 1 dịch) :Khi nọc chưa được bốc quân thứ 2 mà Ù thì gọi là địa ù.
6.Tôm (4 điểm, 1 dịch):Trên bài có Thất Văn, Tam sách, Tam vạn. Nếu có 3 chắn này thì tức là có đôi Tôm.
7.Lèo(5 điểm, 2 dịch): Trên bài có Chi chi, Cửu vạn, Bát sách. Nếu có 3 đôi này thì tức là có đôi Lèo.
8.Bạch định (7 điểm, 4 dịch) :Trên bài không có 1 cây đỏ nào, toàn cây đen.
9.Tám đỏ (8 điểm, 5 dịch) :Trên bài có 8 cây màu đỏ, 12 cây đen.
10.Kính tứ Chi (12 điểm, 9 dịch) :Trên bài có 4 con Chi Chi, còn lại là toàn cây đen.
11.Thập thành (12 điểm, 9 dịch): Bài ù toàn Chắn, không có 1 cạ nào.
12.Có thiên khai (3 điểm, 1 dịch): Trên bài có sẵn 4 cây giống hệt nhau.
13.Có ăn bòn(3 điểm, 1 dịch) :Trên bài có sẵn 1 chắn nào đó, ví dụ có chắn Tam vạn, nếu ăn được thêm 2 cây Tam vạn nữa để có 2 chắn Tam vạn để dưới chiếu thì gọi là có ăn bòn. Nếu ăn bòn để ù thì phải Hô là Ù bòn. Nếu ăn bòn xong mà chưa ù, thì sau này, khi ù rồi, thì nhớ hô thêm cước có ăn bòn để thêm điểm.
14.Ù Bòn (3 điểm, 1 dịch) :Khi bốc được 1 quân mà mình có thể ăn bòn, nhưng lại tròn bài, ù luôn thì là ù bòn (và không được đếm vào số bòn mình ăn).
15.Có Chíu (3 điểm,1 dịch) : Trên bài có 3 cây giống y hệt nhau, nếu ai đánh ra hoặc nếu từ nọc lật lên 1 cây y hệt 3 cây này thì có thể chíu nếu thích. Nếu chíu rồi ù ngay (bất kể là cây bị chíu được đánh ra hay được lật từ nọc) thì phải hô là chíu ù, nếu chíu xong mà chưa ù thì sau này khi ù rồi nhớ phải hô là có chíu để thêm điểm.
Nhớ là sau khi chíu xong thì phải Trả Cửa, tức là mình lấy về cây chíu được từ chỗ nào, thì phải trả lại (đánh ra) 1 cây vào vị trí đó; trừ trường hợp cây chíu được là cây mà người ở Cửa trên (ngồi bên trái mình) đánh xuống vị trí Cửa trên của mình, sau khi chíu xong thì không cần Trả cửa mà có thể đánh như binh thường 1 cây nào đó xuống Cửa mình.
16.Chíu Ù (3 điểm, 1 dịch) : Chíu mà tròn bài, ù luôn thì là chíu ù. Bình thường chỉ được phép ù quân bốc từ nọc lên. Riêng chíu ù thì có thể ù quân người khác đánh/ hoặc trả cửa.
Chú ý: Nếu chíu ù luôn thì là chíu ù, không được tính con chíu đó vào để hô "có chíu"
17.Bạch thủ (4 điểm,1 dịch) :Nếu tính cả trên bài và dưới chiếu có 5 chắn và 4 cạ ( không có 3 đầu què), thì coi như là đang đợi ù bạch thủ con lẻ còn lại. Từ nọc lật lên con nào y hệt con lẻ này thì mình sẽ được ù. Riêng Bạch thủ chi (Là ù bạch thủ lá Chi Chi) , được 6 điểm( 3 dịch).
18.Bạch thủ chi(6 điểm, 3 dịch) : Như vừa nêu ở trên, là Ù bạch thủ lá Chi Chi.
Chú ý: + Nếu ù Bạch thủ Chi mà xướng "Bạch thủ" thì vẫn là xướng sai.
19. Hoa rơi cửa phật (20 điểm, 17 dịch) :Khi bài dưới chiếu (ăn được) có một chắn ngũ Vạn (hình ngôi chùa), người chơi lại ù chì bạch thủ con Nhị vạn (hình cánh hoa đào).
Chú ý: Khi Ù cước này thì không được xướng cước "Chì, Bạch Thủ" nữa. Nếu xướng thì sẽ sai và bị đền làng.
20.Cá lội sân đình (20 điểm, 17 dịch) : Khi bài dưới chiếu (ăn được) có một chắn ngũ Vạn (hình ngôi chùa), người chơi lại ù chì bạch thủ con Bát vạn (hình con cá)
Chú ý: Khi Ù cước này thì không được xướng cước "Chì, Bạch Thủ" nữa. Nếu xướng thì sẽ sai và bị đền làng.
IV) Luật đánh bài
Khi chơi, không được vi phạm các luật sau (nếu vi phạm sẽ bị phạt như trong mục tính điểm):
(A. Ràng buộc với bài trên tay)
1. Ăn treo tranh: Ăn được thành chắn nhưng lại ăn cạ
Vd: Trên tay có cửu vạn, cửu văn, ăn cửu vạn nhưng lại hạ cửu văn xuống chiếu thành cạ [cửu văn, cửu vạn] (đáng nhẽ phải hạ chắn cửu vạn).
Lưu ý: Nếu phạm lỗi treo tranh thì khi Ù, nếu xướng đúng cũng không được ăn tiền.
2. Chíu được nhưng lại ăn thường
Vd: Có 3 quân cửu vạn, bốc được cửu vạn, đáng nhẽ phải chíu thì lại chỉ hạ 1 quân cửu vạn xuống để ăn thường.
Lưu ý: Nếu phạm lỗi này, khi Ù mà xướng đúng thì cũng không được ăn tiền.
3. Ăn chọn cạ: Lấy 1 quân trong cạ sẵn có để ăn cạ
Vd: Có cạ [cửu vạn, cửu văn], lấy cửu vạn ăn cửu sách
Chú ý:
- Trường hợp có 1 cửu vạn và 2, hoặc 4 cửu văn không gọi là "có cạ" cửa vạn, văn (Vì cửu văn nằm trong chắn rồi, cửu vạn là quân lẻ). Khi đó vẫn được lấy cửu vạn ăn cửu sách
- Nếu Ù thì vẫn phải đền tiền cho cả làng
4. Ăn cạ chuyển chờ: Lấy 1 quân chờ ù để ăn cạ
Vd: Đã có >= 5 chắn, chỉ què cửu vạn, không có ba đầu. Lấy cửu vạn ăn cửu văn để chuyển chờ Ù sang cây khác
Chú ý:
- Nếu đang chờ ù ba đầu cửu, lại lấy cửu vạn ăn cửu văn thì là phạm lỗi treo tranh (hoặc nếu cửu văn là quân bốc từ nọc ra thì là phạm lỗi bỏ ù)
- Nếu Ù thì vẫn phải đền tiền cho cả làng(theo cước mà người Ù hô), còn nếu người khác Ù thì không phải đền cho cả làng mà chỉ mất tiền của ván đó.
5. Có chắn cấu cạ: Lấy 1 quân trong chắn sẵn có để ăn cạ
Vd: Có chắn cửu vạn, không có cửu văn, lấy cửu vạn ăn cửu văn. (Trường hợp xé chắn để ăn cạ thường gặp khi người chơi định chờ Ù bạch thủ).
Chú ý:
- Nếu vi phạm mà cuối ván vẫn Ù thì phải đền tiền cho cả làng theo cước mà mình xướng.
- Nếu người khác Ù thì chỉ mất tiền ván đó chứ không phải đền.
6. Lỗi chờ Chi rộng: Lẻ quân Chi Chi khi bài đã có từ 6 chắn trở lên.
Khi bài có từ 6 chắn trở lên mà lẻ quân Chi Chi, phải đánh bỏ Chi Chi đi nếu có cơ hội đánh được. Nếu không đánh mà giữ lại Chi Chi thì sẽ bị báo là lỗi "chờ Chi rộng" và không được Ù nữa. Trong chế độ chơi "Nâng cao", nếu người chơi bị báo lỗi "chờ Chi rộng" mà vẫn Ù, thì sẽ phải đền làng cho các nhà khác.
(B. Ràng buộc với những quân đã bỏ không ăn)
7. Bỏ chắn ăn chắn: Trước đã bỏ không ăn chắn này, giờ lại đòi ăn
8. Bỏ chắn ăn cạ: Lấy 1 quân - mà trước đó đã bỏ ăn chắn - để ăn cạ
9. Bỏ cạ ăn cạ: Lấy 1 quân - mà trước đó đã bỏ ăn cạ - để ăn cạ.
10. Bỏ chắn đánh chắn: Bỏ không ăn 1 con sau lại đánh đúng con đó
Vd: Trước đã bỏ không ăn cửu vạn, nếu sau đó lại:
Lấy cửu vạn ăn cửu vạn => lỗi 6
Lấy cửu vạn ăn cửu văn => lỗi 7
Lấy cửu văn ăn cửu sách => lỗi 8
Đánh cửu vạn đi => lỗi 9
(Chú ý: Được lấy cửu văn/ sách để ăn chắn - tức được bỏ cạ ăn chắn)
(C. Ràng buộc với những quân đã đánh)
11. Đánh cạ ăn cạ: Đã đánh cả 1 cạ (2 quân) đi thì không được ăn bất kỳ cạ nào nữa
Vd: Nếu đã đánh cạ [cửu vạn, văn], sau lại ăn cạ [tam văn, tam sách]
12. Xé cạ ăn cạ: Đã đánh 1 quân trong cạ thì sau không được dùng quân hàng đó để ăn cạ
Vd: Có cạ [Cửu Văn + Cửu Vạn], đánh cửu vạn, sau lại lấy cửu văn để ăn cửu sách
13. Đánh 1 quân rồi sau lại ăn đúng quân đó
14. Đánh đôi chắn đi
Vd: Đánh cửu vạn, sau lại đánh tiếp 1 quân cửu vạn nữa
(D. Ràng buộc với những quân đã ăn)
15. Ăn 1 con rồi sau lại đánh đúng con đó
16. Ăn cạ rồi lại ăn chắn cùng hàng
Vd: Đang có một chắn cửu Văn, lẻ cửu Sách. Lấy Cửu Sách ăn Cửu vạn.
Sau đó lại tách 1 quân cửu Văn từ Chắn để ăn Cửu Văn khác (muốn ăn Bòn hoặc Ù bòn) -> Bị báo
17. Đánh cạ khi đẵ ăn cạ
Vd: Đã đánh cả tam văn, tam sách đi (đánh cạ), sau đó lại lấy cửu vạn ăn cửu sách (ăn cạ)
18. Ăn cạ đánh con cùng hàng
Vd: Đang có chắn Cửu Sách, lẻ Cửu Vạn. Lấy Cửu Vạn ăn Cửu Văn. Sau đó lại đánh Cửu sách đi (muốn chờ Bạch thủ chẳng hạn) -> Bị Báo
V) Cách tính điểm:
Mỗi cước được quy định tương ứng với số Điểm và số Dịch
Khi ù (xướng đúng), dựa vào các cước xướng sẽ tính ra số điểm tổng, nhân tổng này với số tiền cho mỗi điểm (tiền bàn cược) sẽ ra số tiền mỗi người thua phải mất cho người ù
Điểm tổng được tính như sau:
+ Nếu chỉ xướng 1 cước thì điểm tổng = Điểm của cước đó
+ Nếu xướng nhiều cước thì điểm tổng = Điểm của cước có điểm lớn nhất + tổng số Dịch của các cước còn lại
VD: Chíu Ù ,Bạch thủ ,có 2 Tôm, có Lèo
Điểm tổng = Cước có điểm lớn nhất(Bạch thủ: 4đ) + Dịch của Chíu Ù (1) + 2 x Dịch của Tôm(1) + Dịch của Lèo (2) = 9 điểm
Lưu ý các trường hợp sau được tính thêm điểm của Gà
Gà : Nếu chơi Gà thì điểm tổng được cộng thêm với số gà * số điểm cho mỗi gà (5 điểm)
Những cước sau được tính Gà:
- "Ù bòn bạch thủ" hoặc "ù bòn bạch thủ chi"
- Thập thành
- Kính tứ chi
- "Bạch định" hoặc "bạch định tôm" (Tùy chọn)
- "Tám đỏ" hoặc "Tám đỏ có lèo" (Tùy chọn)
- Bạch thủ chi (có nơi chơi có gà hoặc không gà)
- "Chì bạch thủ" (2 gà, hoặc 1 gà, tùy chọn)
VD: Chì bạch thủ chi, Tám đỏ, 2 lèo
Số gà = Tám đỏ + Chì Bạch thủ + Bạch thủ chi = 3 gà
Điểm tổng = Cước có điểm lớn nhất (Tám đỏ: 8) + Dịch chì(1) + Dịch Bạch thủ chi(3) + 2 * dịch Lèo (2) + điểm Gà ( 5 x 3 = 15 điểm) = 31 điểm
VI) Ăn tiền, báo
1.Nghỉ ăn tiền
Khi ù, người ù phải hạ bài cho làng kiểm tra.
Nếu làng phát hiện ra người ù đã phạm lỗi một trong những lỗi sau thì người ù không được ăn tiền:
"ăn treo tranh", "trái vỉ", "chíu được nhưng lại ăn thường".
(Các cụ có câu: "Treo tranh, trái vỉ nghỉ ăn tiền").
2.Ù láo, ù báo
Chưa ù mà đã hô ù thì là ù láo
Ù, nhưng trước đó đã phạm lỗi mà không phải là lỗi nghỉ ăn tiền ở trên (các lỗi ở mục B,C,D) thì là Ù báo
3.Báo
Nếu người chơi phạm một trong các lỗi loại B,C,D ở trên thì làng phát hiện ra ngay. Người đó gọi là bị báo. Khi bị báo, người này không được đánh hay ù nữa (chỉ bốc/ rồi dưới), và chờ đến khi ván kết thúc sẽ phải thay làng trả tiền cho người ùtheo cước mà người Ù đã xướng đúng.
Hy hữu:
- Nếu người Ù xướng sai, thì sẽ bị phạt theo các trường hợp sau:
+ Nếu bàn có 2 người chơi: Hòa, không ai bị mất tiền
+ Nếu bàn có 3 hoặc 4 người chơi: Người bị báo phải đền cho những người không báo theo cước đúng của ván Ù đó. Người Ù xướng sai phải đền cho những người không báo theo cước mình đã xướng sai.
- Có nhiều người báo trong 1 ván: Mỗi người đều mất tiền như là khi chỉ có mình nó báo. Người ù ăn cả
VII) Các tùy chọn khi chơi
Khi bạn là chủ bàn, bạn có thể tùy chỉnh cấu hình bàn chơi như:
Cấu hình chơi Gà và quy định các cước có gà, đặt tiền bàn chơi, giới hạn số người chơi, thiết lập chế độ chơi cơ bản hay nâng cao.
- Chơi cơ bản: Chế độ mặc định khi chơi là chế độ cơ bản. Ở chế độ này, nếu bạn đánh bị lỗi, máy sẽ tự động nhắc nhở bạn đang bị lỗi gì và yêu cầu bạn đánh quân khác. Ở chế độ chơi này, sẽ không có người bị báo.
- Chơi nâng cao: Chế độ này dành cho những người đã chơi chắn lâu năm và kinh nghiệm cũng như đã quen với hệ thống. Khi bị đánh lỗi, máy sẽ không nhắc nhở nữa và bạn sẽ bị báo nếu bạn vi phạm các lỗi B,C,D và một số lỗi ở mục A.
VIII) Chơi 4-11
Trong phần cấu hình Chắn, còn có mục chọn kiểu chơi 4-11 hay không. Đây là chế độ dành cho những người chơi kinh nghiệm và đã thành thạo hệ thống. Khi chọn chế độ chơi này, người Ù phải được ít nhất 4 điểm, nếu không đủ 4 điểm sẽ phải đền cho cả làng mỗi nhà 11 điểm. Khi không đủ 4 điểm mà được Ù, bạn có thể chọn Không Ù để đỡ bị đền và sẽ không được Ù nữa.
IX) Chơi Gà góp (nuôi Gà)
Chắn Vạn Văn hỗ trợ tính năng chơi Gà góp. Khi chủ bàn chọn chế độ chơi Gà góp, biểu tượng Gà góp ở góc trái bàn game sẽ sáng lên. Các trường hợp bị góp vào Gà nuôi như sau:
- Trước mỗi ván chơi, mỗi người chơi sẽ góp vào gà 1 điểm (bằng 1 lần tiền bàn)
- Khi có người chíu:
+ Nếu chíu quân bốc từ nọc: người chíu được sẽ không phải vào gà, những người còn lại mỗi người vào gà 1 điểm.
+ Nếu chíu quân đánh: Chỉ người đánh quân chíu phải vào gà 1 điểm.
- Khi xảy ra nhái:
+ Nhái là trường hợp người chơi không ăn quân ở cửa trên, nhưng bốc lên được đúng quân đó ở cửa chì.
+ Khi bị Nhái thì những người còn lại trên bàn (trừ người nhái) sẽ bị vào gà 1 điểm:
Ví dụ: 4 người A,B,C,D chơi. A đánh/dưới 1 quân nhị vạn. B không ăn, B bốc nọc ra 1 quân lại cũng là nhị vạn => B Nhái => A,C,D bị vào gà 1 điểm.
+ Nếu nhái xảy ra liên tiếp nhau, thì số điểm góp gà tăng thành 2, 3 điểm.
+ Nếu quân Chíu hoặc Nhái là Chi Chi thì số điểm vào gà được nhân đôi.
Nghĩa là, nếu chíu Chi thì người đánh chi chi sẽ vào gà 2 điểm.
Nếu nhái Chi Chi thì vào gà là 2 điểm. Nhái liên tiếp thì vào 4, 6 điểm.
Các trường hợp ăn gà nuôi:
- Bạn chỉ có thể ăn gà nuôi khi ù cước: Chì Bạch Thủ, Chì Bạch Thủ Chi, Hoa Rơi Cửa Phật, Cá Lội Sân Đình
Khi một người thoát ra, người đó sẽ được trả lại tiền gà.
Lưu ý:
- Khi bàn đang chơi Gà, nếu bạn thoát ra sau khi hết ván chơi mà vẫn chưa có ai ăn được Gà thì bạn sẽ được hoàn lại số tiền mà bạn đã góp vào Gà.
- Trong trường hợp bàn đang chơi nuôi gà, các chắn thủ khác muốn vào chơi cùng sẽ phải góp vào gà bằng số tiền những người đang chơi đã góp, và sẽ có thông báo khi nhấn sẵn sàng.
